Leer een portret tekenen in 8 stappen
Makkelijk is het niet en succes is niet direct gegarandeerd. Talent kan geen kwaad maar je hebt vooral veel oefening nodig. Heel veel oefening. Dan pas wordt het makkelijker.
Grondbeginselen en materialen
In deze handleiding heb ik slechts 2 potloden (B en 3B) gebruikt en een wit vel A4 tekenpapier. Om de eerste lijnen te zetten, gebruik ik een harder potlood, B in dit geval. Om de vormen in een later stadium vast te leggen, pak je een zachter potlood. Hoe zachter het potlood, hoe donkerder je ermee kunt kleuren, maar het wordt dat ook snel vlekkerig.
De meest cruciale handigheid is het leren schatten van relevante hoeken en verhoudingen. Hiervoor moet je het beeld in gedachten kunnen onderverdelen in verschillende vlakken en lijnen. Om dit succesvol te kunnen vertalen naar papier, is een goede oog-hand coördinatie onmisbaar. Dit kun je deels trainen door vaak te schetsen.
Gebruik een goede foto
Mijn referentie in deze handleiding is een foto van Jim Morrison. Deze foto is zeer geschikt omdat hij niet alleen herkenbaar is, maar ook de belichting is erg goed. Dat het een zwartwit foto is, helpt ook, omdat je dan niet de vertaling van kleur naar grijstinten hoeft te maken.
Hoe hoger de kwaliteit van de foto, hoe beter het resultaat. Als de foto scherp is, kun je verder inzoomen en beter de details en lijnen zien en dus ook natekenen. Bij een onscherpe foto moet je heel nauwkeurig "de vlekken nadoen" om de persoon herkenbaar te maken en dat is vaak moeilijker.
Stap 1
De vorm van het gezicht draagt bij aan de herkenbaarheid van iemand, maar helpt ook om de onderdelen in het gezicht de juiste positie te geven. Probeer de omtrek terug te brengen tot een handvol lijnen (hiernaast weergegeven met een rode kwast) en teken die vorm na. Let hierbij heel goed op de lengte van de lijnstukken en de onderlinge hoeken die ze met elkaar maken.
In mijn schets zie je goed hoe 'schetserig' ik de vorm probeer na te maken. Ik zet veel lichte, losse lijnen tot ik denk de gewenste vorm te hebben. Daarna zet ik die lijnen iets vaster neer en gum eventueel verkeerde krassen weer weg.
(De reden dat de schetsen er wat smoezelig uitzien, is dat ik heel lichtjes heb geschetst. Voor de zichtbaarheid heb ik de schetsen wat donkerder en contrastrijker gemaakt)
Stap 2
Als je tevreden bent over de basisvorm, kun je de hoeken afronden, zodat de werkelijke vorm van het gezicht overeenkomt met de foto.
In deze stap heb ik ook de schets al wat meer ingevuld, wat betreft vorm van het haar en de plaatsing van de ogen. Probeer bij het kapsel in te schatten hoe breed het is ten opzichte van het gezicht. Aan de zijkanten is het volume van Jims haar bijna een half gezicht breed.
Het zien van verhoudingen en hoeken is een continu proces tijdens het tekenen. Kijk hoe groot de ogen zijn, waar ze staan ten opzichte van de bovenkant en zijkant van het gezicht en elkaar.
Stap 3
Om de persoon zo herkenbaar mogelijk te maken, moeten de onderdelen van het gezicht zoals de ogen, neus en mond zo natuurgetrouw mogelijk worden nagetekend, in de juiste positie en verhoudingen. Hiernaast heb ik een aantal hulplijnen gekwast waarnaar je kunt refereren tijdens het tekenen.
De blauwe lijnen geven de posities en verhoudingen aan. Je ziet dat de ogen niet alleen even breed zijn (uiteraard), maar ook een oogbreedte van elkaar af staan. De onderkant van de neus is verticaal gezien ongeveer in het midden tussen de bovenste oogleden en de onderkant van de kin. De mond is op een derde tussen de neus en de kin. Deze verhoudingen verschillen enigszins van mens tot mens.
De groene lijnen zijn raaklijnen die kunnen helpen om te bepalen waar de onderdelen van het gezicht terechtkomen en in welke hoek. De lijnen bij de ogen zijn horizontaal en zo zie je waar de hoogste en laagste punten van de oogleden zijn. De locatie van deze punten helpen om de vorm van de oogleden te tekenen.
De rode puntjes zijn redelijk cruciaal om goed weer te geven. De posities hiervan zijn te bepalen met behulp van (deze en andere denkbeeldige) verhoudings- en raaklijnen. Met deze puntjes kun je de vorm van ogen, neus en mond tekenen.
Stap 4
Alles lijkt mooi op zijn plaats te staan, dus kun je beginnen met het aanbrengen van schaduwen. In het gezicht zijn niet heel donkere schaduwen, dus heb ik gewoon het schetspotlood B gebruikt om de betreffende gebieden te arceren. Het inschatten en correct weergeven van de tint is een kwestie van oefening (of talent of geluk).
Stap 5
Omdat ik tevreden was met de basisonderdelen, heb ik met een donkerder potlood, 3B in dit geval, Jims linkeroog, neusgaten en mond definitiever gemaakt.
(Vanwege de definitieve, donkerder onderdelen heb ik hier minder contrastcorrectie hoeven toepassen, waardoor de schetslijnen hier minder zichtbaar zijn)
Stap 6
Om de tekening realistischer en zachter te laten zijn, gebruik ik een papieren zakdoekje om de schaduwen uit de vorige stappen glad te vegen. De potloodstrepen worden zachter en de witte gebieden tussen de strepen worden opgevuld met uitgesmeerd grafiet. Het haar lijkt meteen een stuk voller.
Stap 7
In deze stap heb ik een begin gemaakt met het inkleuren van het kapsel met krullen en highlights. Zijn haar bouw ik op door een combinatie van gewone schaduwen (arceren met potlood) en hardere lijnen in de richting van de krullen en highlights aangebracht met een gumpotlood en uitgesmeerd met mijn tissue. Voor een mooier effect kun je dit proces enkele keren herhalen.
Stap 8
Als je tot zover bent gekomen en je tevreden bent met het resultaat, ben je klaar. Tijd om je kunstwerk te ondertekenen en in te lijsten!
Conclusie
Zoals met veel dingen, is ook bij tekenen het belangrijkst om het veel te doen. Je moet verhoudingen en hoeken leren zien aan de hand van referentiepunten. Talent is leuk om te hebben, maar oefening is de belangrijkste factor.
Er zijn vele handleidingen te vinden. Sommige zijn slecht, andere voldoende en een aantal is geweldig. Dit is de mijne. Wellicht kom je hier als beginner, misschien heb je al een eigen stijl en kom je hier voor inzichten van een ander. Zelfs al gebruik je slechts één van mijn tips, dan is mijn missie al geslaagd!
Succes en veel plezier!
Nog niet genoeg geoefend? Probeer eens een paard!
